Van onderzoek naar actie: op weg naar werk dat loont! (blog)

Onthullende conclusies

Tijdens de vergadering van onze raad van commissarissen afgelopen maandag, gaf ik een presentatie van het onderzoek over de toekomst sociale infrastructuur. Het onderzoek dat Berenschot vlak voor de vakanties in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en branchevereniging Cedris, had afgerond. Conclusie van het onderzoek was – voortbordurend op eerdere onderzoeken – kort gezegd dat:

• kwetsbare werkzoekenden door gemeenten onvoldoende begeleid worden naar passend werk;
• dat sociaal ontwikkelbedrijven hier een belangrijke rol in kunnen spelen;
• dat deze echter allemaal anders georganiseerd zijn waardoor het per postcode verschilt hoe werkzoekenden geholpen worden;
• dat door de afschaffing van de SW deze bedrijven echter eerder kleiner worden dan groter;
• en dat werkzoekenden die gebaat zijn bij extra begeleiding maar niet binnen het construct Nieuw Beschut passen en ook niet zelfstandig aan de slag kunnen. Zij vallen tussen wal en schip en zullen daardoor onnodig in de bijstand blijven.

De oplossing ligt echter voor de hand; maak veel meer gebruik van de kennis, kunde en infrastructuur van het sociaal ontwikkelbedrijf en maak het mogelijk om de groep werkzoekenden die via de Scalabor’s van deze wereld heel goed aan de slag kunnen, aan te nemen.

Regionale perspectieven op sociale ontwikkelbedrijven
Precies dezelfde presentatie gaf ik een paar dagen later aan de wethouders uit de regio die de portefeuille werk & inkomen hebben. Daar waar Scalabor landelijk gezien wordt als een voorbeeld voor de toekomst is dat beeld er, veelal vanuit beelden uit het verleden, in de regio niet altijd. En dat is zonde, want wat zou er nu mooier zijn voor werkzoekenden, werkgevers en gemeenten wanneer we veel meer mensen kunnen begeleiden naar werk. De wethouders reageerden hier positief op en besloten om een onderzoek in te stellen over hoe de arbeidsmarktinfrastructuur in de regio nog beter in zijn kracht kan worden gezet.

Werk als sleutel tot bestaanszekerheid: dé politieke discussie
Die ambitie zou vervolgens heel mooi passen bij de doelstelling van alle politieke partijen om de bestaanszekerheid van een grote groep mensen te verbeteren. Tegelijkertijd merken we dat het in dat debat eigenlijk alleen maar gaat over de hoogte van toeslagen en het minimumloon en niet over het werk zelf. Werk dat vervolgens dan wel moet lonen, daar waar we nu zien dat het vaak helemaal niet financieel loont om aan de slag te gaan of om meer uren te gaan werken. Voorafgaand aan de troonrede mocht ik op BNR Nieuwsradio mijn reactie geven op de Miljoenennota. En dat was dan ook een van mijn commentaren: zorg dat bestaanszekerheid ook gaat over de begeleiding van een hele groep mensen die nu nog aan de kant staan naar werk en zorg er vervolgens voor dat dat werk loont. Dan ben je structureel bezig. Ook gaf ik in het radio-interview aan de begroting als geheel best verstandig te vinden, omdat er wel extra geld vrijkomt voor de armsten in Nederland, maar dat het bonnetje niet direct terecht zou komen bij het bedrijfsleven die dat helemaal niet kan dragen op dit moment.

Miljoenennota en de onverwachte wending
Dat ik het verstandig vond had ik beter niet kunnen zeggen, want twee dagen later hadden de verschillende partijen allerlei wijzigingen in de begroting gemaakt. Wijzigingen die wederom puur incidenteel van aard zijn en geen enkele structurele oplossing bieden om de rekening daarvan vervolgens bij het MKB neer te leggen. Juist die ondernemers die hard geraakt zijn in corona tijd, hun eigen pensioen hebben opgegeten om overeind te blijven en die door stijgende kosten nagenoeg geen winst meer maken. Die zien per 1 januari hun kosten voor (minimum) lonen al explosief stijgen en krijgen daar nu dus extra kosten bij die voor een heel aantal de genadeslag zullen betekenen, waardoor er juist meer mensen het financieel zwaar gaan krijgen dan minder. En de koning had het in zijn troonrede nog zo gezegd: je moet het eerst verdienen voordat je het kan uitgeven. En begrijp me niet verkeerd, ik gun iedereen een hoger minimumloon, want ik zie dagelijks dat mensen nu niet uitkomen. Maar zorg er dan voor dat mensen meer overhouden door de belasting te verlagen of laat de extra kosten ten laste komen van andere posten.

De kracht van inspiratie: een ontmoeting met Carien
Toen ik vrijdagochtend om 06:30 uur in de auto zat om naar Zeist te rijden, waar ik sprak over diezelfde Miljoenennota tijdens een ontbijt met Utrechtse ondernemers, had ik er dan ook zwaar de p in. Waarom doe ik eigenlijk wat ik doe wanneer er toch niet geluisterd wordt? Wanneer politici in Den Haag zonder enige expertise en puur gericht op stemmen in verkiezingstijd ongefundeerde beslissingen nemen. Wanneer er weer een onderzoek komt om te kijken of je het sociaal ontwikkelbedrijf niet veel beter kan inzetten? En wanneer er in de tussentijd niets structureels wijzigt aan bestaanszekerheid en we de echte problemen niet oppakken? En net op dat moment zag ik haar de straat oversteken. Carien. Jas aan, rugzak op en de ferme tred die ik van haar gewend ben. In het halfdonker op weg naar de bus die haar naar onze locatie aan de Driepoortenweg zou brengen. Zoals ze elke ochtend vroeg, in weer en wind doet. Op weg naar haar werk. Haar baan waarin ze gewaardeerd wordt en waarin ze bijdraagt. Omdat het zo vroeg was vond ik het een beetje a-sociaal om luid te toeteren. Bij deze dus Carien, ik heb je gezien. En ik wist direct weer waarom we doen wat we doen! Voor Carien en al onze andere collega’s – huidige en toekomstige!